So sánh toàn diện về cầu dao và công tắc điện

Chu Văn An

Cầu dao và công tắc là hai thiết bị điện phổ biến được tìm thấy trong nhà. Vậy điểm giống và khác nhau giữa 2 thiết bị này là gì? Cùng KTH ELECTRIC so sánh chi tiết về cầu dao, công tắc.

So sánh về ngoại hình và cấu trúc

Cầu dao là thiết bị chuyên dụng có tác dụng cắt dòng điện trong trường hợp xảy ra tai nạn điện. Thiết bị này có thể kết nối hoặc ngắt kết nối dây pha và dây trung tính trong mạch một cách tự động hoặc thủ công. Có 2 loại cầu dao phổ biến là cầu dao truyền thống (đóng bằng tay) và cầu dao tự động (MCB, MCCB, RCCB, RCBO, ELCB).

Về thiết kế, vỏ của cầu dao được làm bằng nhựa có điện trở suất cao hoặc gốm cách điện. Về mặt cấu trúc, cầu dao phức tạp hơn nhiều so với công tắc. Cầu dao có phần tiếp điểm đóng/mở mạch, phần đòn bẩy cầu dao, phần lò xo điều khiển các tiếp điểm và nhiều vị trí khác.

Công tắc điện cũng là một thiết bị có chức năng đóng/cắt dòng điện nhưng chỉ thích hợp với pha nóng và thường được lắp đặt chung mạch điện với thiết bị điện. Ví dụ, mỗi bóng đèn thường đi kèm với một công tắc để bật/tắt.

Tương tự như cầu dao, vỏ công tắc điện được làm bằng nhựa có điện trở suất cao hoặc gốm cách điện. Theo công dụng, công tắc chủ yếu được chia thành 3 loại: công tắc nút nhấn, công tắc xoay và công tắc bật tắt.

Ngoài ra, nếu chia theo số cực thì có: Công tắc 2 cực, công tắc 3 cực và công tắc 4 cực.

• Công tắc 2 cực: thường dùng trong mạng điện 1 chiều, có 1 cực chủ động và 1 cực tĩnh, dùng để bật tắt quạt, bóng đèn, các thiết bị chiếu sáng…
• Công tắc ba cực: dùng để chiếu sáng cầu thang và chiếu sáng phòng ngủ. Công tắc 3 cực thường được sử dụng kết hợp với một công tắc khác để điều khiển thiết bị từ nhiều vị trí.
• Công tắc 4 cực: Loại này có tới 3 công tắc, cho phép điều khiển 1 bóng đèn hoặc thiết bị điện từ 3 vị trí khác nhau, dùng cho lưới chiếu sáng cầu thang.

Cấu tạo của một công tắc điện rất đơn giản và thường bao gồm hai phần: vỏ và cột. Phần cực từ được chia thành cực chuyển động và cực tĩnh. Phần này thường được làm bằng đồng.

Nếu cầu dao có cả cơ chế mở tự động và bằng tay thì chỉ có thể mở công tắc bằng tay. Hệ thống điện gia dụng hoặc công nghiệp có số lượng công tắc rất lớn. Đồng thời, số lượng cầu dao có xu hướng hạn chế hơn.

Đọc thêm: So sánh Cầu dao và Cầu chì: Ưu và nhược điểm

So sánh chức năng và nguyên lý làm việc

Về cơ bản, cầu dao là thiết bị bảo vệ mạch điện khỏi quá tải, ngắn mạch hoặc rò rỉ. Đồng thời, công tắc chỉ có chức năng bật/tắt dòng điện trực tiếp. Công tắc này không có tính năng tự động ngắt để bảo vệ thiết bị và hệ thống. Bộ ngắt mạch được thiết kế để lắp đặt trong các hệ thống điện thông thường, hệ thống điện khu vực hoặc thiết bị điện số lượng lớn. Thay vào đó, các công tắc chuyên dụng được sử dụng để điều khiển nhiều thiết bị riêng lẻ.

Tương ứng với chức năng đa dạng của mình, nguyên lý làm việc của cầu dao cũng phức tạp hơn so với công tắc điện. Thiết bị hoạt động bằng cách đóng mở móc bảo vệ để ngắt mạch điện. Khi cầu dao đóng, lưỡi dao và kẹp lưỡi dao (số 2 và số 3) tiếp xúc với nhau, cho phép dòng điện chạy từ dây dẫn, qua lưỡi dao và tiếp tục qua hệ thống điện. Ngược lại, khi cầu dao mở ra, hệ thống lưỡi dao và kẹp lưỡi dao không còn tiếp xúc nhau, dòng điện dừng lại ở lưỡi dao, đảm bảo an toàn cho mạch điện.

Nguyên lý làm việc của công tắc điện tương đối đơn giản:

• Khi đóng công tắc, cực chủ động sẽ tiếp xúc với cực tĩnh, bịt kín mạch để cho dòng điện chạy qua, thiết bị sẽ hoạt động.
• Khi đóng công tắc, cực hoạt động tách ra khỏi cực tĩnh, gây ra hiện tượng hở mạch làm ngắt nguồn điện khỏi thiết bị.

Đọc thêm: So sánh Cầu dao và Cầu chì: Ưu và nhược điểm

So sánh ứng dụng và vị trí cài đặt

Cầu dao được lắp đặt ở khu vực tiêu thụ điện năng của hộp điện chính, sàn nhà, phòng,… và điều khiển nhiều thiết bị, đường dây điện. Vì vậy, thiết bị này thường được lắp đặt ở đầu hệ thống điện và tập trung cùng với các thiết bị điện liên quan.

Đồng thời, vị trí công tắc thường nằm trên đường pha, nối tiếp với tải và phía sau cầu chì. Để đáp ứng yêu cầu về sự thuận tiện, dễ nhìn và dễ sử dụng của vị trí lắp đặt, công tắc được lắp đặt ở nhiều vị trí trong hệ thống điện, thường là gần cửa ra vào và gần đầu giường.

Mặc dù vị trí lắp đặt khác nhau nhưng cả cầu dao và công tắc điện đều yêu cầu vị trí lắp đặt phải khô ráo, không ẩm ướt và có nhiệt độ môi trường vừa phải.

Các câu hỏi thường gặp về cầu dao và công tắc

Câu 1: Công tắc điện có thể thay thế cầu dao được không?

hồi đáp: Công tắc điện không có cơ chế bảo vệ mạch điện khi xảy ra sự cố về điện mà chỉ có chức năng kết nối/ngắt dòng điện trực tiếp. Vì vậy, khi hệ thống yêu cầu quá tải, rò rỉ, đoản mạch và các thiết bị bảo vệ khác, công tắc không thể thay thế cầu dao.

Câu hỏi 2: Công tắc an toàn và cầu dao khác nhau như thế nào?

hồi đáp: Công tắc an toàn giúp kỹ sư điện tránh được các tai nạn về điện như điện giật, đồng thời cầu dao bảo vệ hệ thống, thiết bị điện.

Ở trên, chúng tôi đã giúp bạn phân biệt giữa cầu dao và công tắc điện. Đây là hai thiết bị có chức năng chuyên biệt nên có thể sử dụng đồng thời trong hệ thống. Để cập nhật thêm những kiến ​​thức hữu ích về cầu dao và các thiết bị điện khác, bạn có thể truy cập website của chúng tôi: https://etinco.vn/tin-tuc/kien-thuc/kien-thuc-cb/