Màu dây điện: Các quy ước và ý nghĩa 

Chu Văn An

Các bảng hoặc tủ điện thường có mạng lưới dây màu giúp người vận hành dễ dàng nhận biết tính chất của dây, đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình sử dụng. Hãy cùng KTH ELECTRIC tìm hiểu về quy ước và ý nghĩa màu dây trong bài viết dưới đây.

Tại sao cần mã hóa màu dây?

Đảm bảo an toàn điện

Màu dây là cách nhanh nhất và an toàn nhất để phân biệt đặc tính của dây. Điều này rất quan trọng đối với người dùng có ít kiến ​​thức về điện, vì chỉ cần nhìn vào bảng điện cũng có thể nhận biết được các màu dây nổi bật như đỏ, đen, cam, xanh… tất cả đều tiềm ẩn nguy cơ bị điện giật. Đối với các kỹ sư điện, màu dây cũng biểu thị cách dòng điện di chuyển qua mạch điện.

Ngoài ra, việc phân biệt dây pha, dây trung tính hay dây nối đất theo màu sắc cũng có thể hạn chế việc đấu chéo, khiến các thiết bị điện hoạt động không bình thường, có thể gây ra tai nạn điện.

Giảm thời gian ngừng hoạt động của hệ thống.

Bất kỳ hệ thống điện nào chỉ cần đấu nhầm dây sẽ gây ra tình trạng mất điện đột ngột, ảnh hưởng đến sinh hoạt và hoạt động sản xuất, đặc biệt là tại các nhà máy, khu công nghiệp. “Thời gian ngừng hoạt động” trên dây chuyền sản xuất và máy móc có liên quan trực tiếp đến hiệu suất và doanh thu.

Biểu đồ màu dây tạo ra một hệ thống nhận dạng đáng tin cậy giúp đẩy nhanh quá trình phát hiện sự cố và sửa chữa hoặc bảo trì lưới điện, đặc biệt bằng cách hạn chế việc vô tình cắt hoặc nối dây không chính xác và đảm bảo các mạch được kết nối chính xác và kỹ thuật.

Tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế

Việc tôn trọng và tuân thủ các tiêu chuẩn màu dây khác nhau của quốc gia và khu vực là điều kiện tiên quyết để hệ thống điện vận hành hiệu quả và an toàn, đồng thời hạn chế các yếu tố rủi ro pháp lý.

Bảng màu dây phổ biến nhất

Mã màu khác nhau ở một số quốc gia và khu vực. Tuy nhiên, theo tiêu chuẩn quốc tế chung, màu sắc cơ bản của dây vẫn được tôn trọng. Cụ thể, bảng màu dây thường có các màu phổ biến sau:

Loại màu dây	Hình ảnh tham khảo	ý nghĩa
đen		Luôn được sử dụng để chỉ dây nóng, chức năng của nó là truyền tải điện đến tất cả các công tắc và ổ cắm của hệ thống điện và kết nối các công tắc với tải điện. Không sử dụng dây màu đen để nối dây trung tính hoặc dây nối đất.
màu đỏ		Ký hiệu dây dẫn điện thứ cấp trong lưới điện 220V. Dây màu đỏ được sử dụng để kết nối đầu báo khói với hệ thống điện của tòa nhà hoặc với công tắc điện gắn trên tường của quạt trần hoặc với ổ cắm điện của thiết bị điện lớn. Trong một mạch điện, hai dây màu đỏ có thể nối với nhau hoặc dây màu đỏ có thể nối với dây màu đen.
màu xanh hoặc màu vàng		Ký hiệu đường dây nóng tuy ít được sử dụng trong các hệ thống ổ cắm, công tắc thông thường mà lại được tìm thấy trong các ống dẫn của các thiết bị phích cắm điện như biển quảng cáo, ổ cắm kết hợp với công tắc đèn…
trắng hoặc xám		Biểu thị đường trung tính, có chức năng cân bằng các pha trong lưới điện 3 pha và bịt kín mạch điện trong lưới điện 1 pha. Khuyến cáo rằng dây trung tính luôn có điện và do đó không nên để lộ trực tiếp trong mọi trường hợp.
màu xanh lá cây hoặc màu xanh lá cây với sọc màu vàng		Ký hiệu của dây nối đất, vỏ kim loại nối với thiết bị dẫn dòng điện dư có thể rò rỉ xuống đất.
đồng		Ký hiệu dây nối đất bằng đồng trần, không cách điện. Dây này thường kết nối với ổ cắm, công tắc hoặc vỏ kim loại của thiết bị và nối đất.
Màu trắng có sọc đỏ hoặc đen		Ký hiệu này áp dụng cho dây có điện, không phải dây trung tính. Màu dây này có thể không phổ biến nhưng nó vẫn được tìm thấy ở một số ổ cắm 240V, hoạt động như một dây điện thứ hai bên cạnh dây màu đỏ.

Xem thêm: Mặt cắt dây: Cách tính toán và lựa chọn dựa trên công suất hiện tại

Quy ước màu dây tuân thủ tiêu chuẩn IEC

Công ước của Ủy ban Kỹ thuật Điện Quốc tế (IEC) về Bảng màu Dây là quy chuẩn trên toàn thế giới và nhằm mục đích tạo ra một tiêu chuẩn thống nhất giữa các khu vực và quốc gia (đặc biệt là Châu Âu), được gọi là Tiêu chuẩn IEC 60445 (sửa đổi năm 2010). Quy ước quy định cách phối màu của dây như sau:

Đối với dòng điện xoay chiều AC

Quy ước IEC: Dây nối đất có màu xanh hoặc vàng; dây trung tính có màu xanh. Màu sắc của dây pha của dòng điện 1 pha và dòng điện 3 pha sẽ khác nhau.

• Điện 1 pha: dây pha có màu đen hoặc nâu
• Điện ba pha: Pha thứ nhất màu nâu, pha thứ hai màu đen, pha thứ ba màu xám.

Đối với dòng điện một chiều

• Dòng điện dương: màu nâu
• Dòng điện âm: xanh xám
• Dây nối đất: xanh-vàng.

Quy ước màu dây NEC

NEC (Mã điện quốc gia) là tài liệu tham khảo mã đầu tiên trên thế giới cho mã màu dây, được ban hành vào năm 1928. Ngày nay, Hoa Kỳ phần lớn vẫn tuân thủ các quy ước về màu dây của NEC hơn là các tiêu chuẩn quốc tế hiện hành.

Quy định của NEC:

Nguồn điện xoay chiều (Áp dụng cho điện dân dụng có điện áp 120, 208 hoặc 240V và điện công nghiệp có điện áp 277-480V)

nguồn điện một chiều (cho đèn pin, ô tô, điện thoại di động, pin mặt trời…)

• Cực dương: màu đỏ
• Cực âm: màu đen
• Dây nối đất: trắng hoặc xám

Quy ước màu dây của Anh

Mã màu dây ở Anh được quy định trong BS 7671 – Mã dây điện, được sửa đổi vào năm 2006 để phù hợp với các quy ước về màu dây hiện hành ở Châu Âu.

Sau đây là thẻ màu dây tiêu chuẩn của Anh:

Quy ước màu dây của Canada

Bộ luật Điện lực (CEC) quy định các tiêu chuẩn mã hóa màu dây điện áp dụng ở Canada. Đặc biệt, các tiêu chuẩn cho hệ thống màu dây AC rất giống với tiêu chuẩn của Mỹ, bao gồm:

• Các đường pha: pha 1 màu đỏ, pha 2 màu đen, pha 3 màu xanh
• Dây trung tính: màu trắng
• Dây nối đất: màu xanh có sọc vàng.

Xem thêm: Ký hiệu dây: ý nghĩa và cách đọc theo IEC/TCVN

Quy ước màu dây theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam

Tại Việt Nam, thẻ màu dây được Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) phát triển theo tiêu chuẩn IEC. Tiêu chuẩn Việt Nam quy định màu dây như sau:

dòng điện 1 pha

• Đường pha: màu đỏ
• Dây trung tính: đen, xanh, trắng

Dòng điện ba pha

• Đường pha: Pha 1 màu đỏ, pha 2 màu trắng hoặc vàng, pha 3 màu xanh
• Dây trung tính: màu đen
• Dây nối đất: màu xanh có sọc vàng.

Cách nhận biết cực dương và cực âm của một dây dẫn

Với những người chưa có kinh nghiệm hoặc thiếu kỹ năng, kiến ​​thức về điện, việc phân biệt cực dương và cực âm của dây dẫn để đảm bảo an toàn khi làm việc với các thiết bị điện hoặc dây điện đơn giản là điều đặc biệt quan trọng.

Dưới đây là cách xác định đầu dương và đầu âm của dây bằng màu sắc.

Câu hỏi thường gặp về màu dây

Câu 1: Dây màu trắng là dương hay âm?

hồi đáp: Theo tiêu chuẩn màu dây, màu trắng tượng trưng cho dây âm hay còn gọi là dây trung tính.

Câu 2: Dây màu đỏ là dương hay âm?

hồi đáp: Theo tiêu chuẩn màu dây, màu đỏ là màu đặc trưng cho dây dương – dây pha luôn có điện và tiềm ẩn nguy hiểm.

Câu 3: Màu sắc của dây dẫn điện dân dụng và điện công nghiệp có gì khác nhau không?

hồi đáp: có. Hệ thống điện dân dụng thường tuân theo các tiêu chuẩn mã màu cho điện một pha. Hệ thống điện công nghiệp sử dụng mã màu nguồn ba pha tiêu chuẩn và các màu bổ sung để quản lý tải điện hiệu quả hơn.

Hy vọng với ý thức chung về bảng màu dây điện trên đây các bạn sẽ có thể nhận biết và đấu nối các loại dây cơ bản trong nhà mình. Chúng tôi thường xuyên cập nhật thêm kiến ​​thức về cáp: . Hãy làm theo.